64 χρόνια από το θάνατο του αγωνιστή Φώτη Αναγνωστάκη

Φώτης Αναγνωστάκης (η φωτογραφία αυτή βρίσκεται στο Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Θερίσου)

Ο Φώτης Αναγνωστάκης καταγόταν από τα Χαρχαλιανά Κισάμου. Ήταν διμοιρίτης του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατου με συμμετοχή σε πολλές ένοπλες συγκρούσεις με τους Γερμανούς στην κατοχή και με τις ένοπλες δυνάμεις τους κράτους και του παρακράτους, στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου. Διακρίνονταν για την συνειδητότητα, το αδαμάντινο ήθος και τη σεμνότητά που τον έκαναν αγαπητό στο αγωνιστικό του περιβάλλον. Συνεπλάκη με ισχυρή δύναμη χωροφυλακής υπό τη διοίκηση του Λαζόπουλου στην ορεινή περιοχή Μεσκλών-Ζούρβας, στις 27 Ιούλη του 1948 και παρά την ηρωική, επί δύο ολόκληρες ώρες, άμυνά του δεν απέφυγε το θανατερό βόλι του αντιπάλου.

Το μέρος όπου συνεπλάκη και άφησε την τελευταία του πνοή ο Φώτης Αναγνωστάκης.

Διέλυσαν λόχο χωροφυλακής

ΟΡΘΙΟΙ: Κοδέλας Γεώργιος (Καπετάν Γιώργης) από την Κορινθία Πελοποννήσου, Σολανάκης Βασίλης από τα Παλιά Ρούματα, Ντούλος Κώστας από τη Λίμνη Εννιά Χωριών, Μπαντουράκης Ζαχάρης από τα Καλουδιανά Κισάμου, Σπύρος Σπύρου από το Σχηματάρι Βοιωτίας, Τάκης ο ολμιστής από την  Πελοπόννησο και Γοναλάκης Δημήτρης.

ΚΑΘΙΣΤΟΙ: Αναγνωστάκης Φώτης από τα Χαρχαλιανά Κισάμου, Ανδρεαδάκης Αντώνης από τα Καμισιανά, Μαρκάκης Αντώνης από τα Λυριδιανά Κισάμου, Ψαράκης Σωτήρης από την περιοχή του Κορφαλώνα δυτικής Κισάμου, Αθανασάκης Επιμενείδης, Ταυρωνίτης (ψευδώνυμο ενός στρατιώτη που αυτομόλησε και προσχώρησε στους αντάρτες στη μάχη του Ταυρωνίτη, την πρώτη μάχη που έδωσε ο Δημοκρατικός Στρατός του Ν. Χανίων), Μπιτζανάκης Σήφης (δεύτερος από δεξιά) και τελευταίος Μπιτζανάκης Ευθύμης (η φωτογραφία προστέθηκε μετά).

Σημείωση: Από τα ονόματα των καθήμενων λείπει ένα.

Οι άνδρες της παραπάνω φωτογραφίας, αποτελούσαν μέλη ομάδας διωκόμενων αγωνιστών, που κινούνταν στα ημιορεινά χωριά της επαρχίας Κισάμου. Αποστολή τους ήταν να εξασφαλίζουν την ησυχία και την ειρηνική συμβίωση των κατοίκων και να προστατεύουν τους οπαδούς του ΕΑΜ από τις τρομοκρατικές ενέργειες της αστυνομίας και των παρακρατικών παλικαράδων. Κατά τα τέλη του Απρίλη του 1947, η ομάδα οπλισμένη με τέσσερα οπλοπολυβόλα και πέντε αυτόματα, δέχτηκε επίθεση από λόχο χωροφυλακής, όταν συνέλαβε και τιμώρησε όπως του άξιζε, μεγάλο τρομοκράτη της περιοχής των Εννιά Χωριών, που προκαλούσε επεισόδια εναντίον των προοδευτικών κατοίκων της περιοχής και βίαζε νεαρά κορίτσια. Στην κατοχή σε συνεργασία με τους Γερμανούς είχε επιτάξει ζώα από τους κατοίκους της περιοχής για τα συσσίτια των κατακτητών. Η επίλεκτη ομάδα του Δημοκρατικού Στρατού, αντεπιτέθηκε στους χωροφύλακες κι ύστερα από σκληρή σύγκρουση, δύο περίπου ωρών, τους διέλυσε και τους ανάγκασε να τραπούν σε άτακτη φυγή, με απώλειες που δεν ανακοινώθησαν από την Αστυνομία.

Πηγή: «Ο εμφύλιος πόλεμος στην Κρήτη», Ηλιάκης Ι. Λευτέρης, Χανιά, 2002.

Από δημοσίευμα του 1978 για τον Φώτη Αναγνωστάκη:

"Τα τέλη του Ιούλη συμπληρώθηκαν 30 χρόνια από το θάνατο του αξέχαστου αγωνιστή της Εθνικής μας Αντίστασης Φώτη Αναγνωστάκη. Ο Φώτης γεννήθηκε στα Χαρχαλιανά Κισάμου. Οργανώθηκε από τους πρώτους νέους της περιοχής στην ΕΠΟΝ. Όταν συγκροτήθηκαν οι πρώτες αντάρτικες ομάδες ο Φώτης βγήκε στο βουνό και σαν διμοιρίτης του ΕΛΑΣ πήρε ενεργό μέρος στον ένοπλο αγώνα και διακρίθηκε σε πολλές συγκρούσεις με τους γερμανούς κατακτητές. Εξ αιτίας της παλικαριάς του και του ήθους του ήταν αγαπητός απ’ όλους τους συναγωνιστές του. Μετά την απελευθέρωση ο Αναγνωστάκης όπως και τόσοι άλλοι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, διώχθηκε από τις αντιδραστικές δυνάμεις και αναγκάστηκε να βγει στο βουνό. Πιστός στον αγώνα του λαού και στα ιδανικά της εθνικής ανεξαρτησίας, της δημοκρατίας και της κοινωνικής προόδου, ο Φώτης έπεσε ηρωικά στις 27  του Ιούλη του 1948. Σκοτώθηκε στην ορεινή περιοχή πάνω από τον Θέρισο σε συμπλοκή με τους «ΜΑΥδες». Κυκλωμένος του ζήτησαν να παραδοθεί αλλά εκείνος αρνήθηκε. Η μνήμη του αξέχαστου παλικαριού θα μείνει αξέχαστη σ’ όλους τους παλιούς συντρόφους και συναγωνιστές του."

Από προφορική μαρτυρία του ανιψιού του Φώτη Αναγνωστάκη, Ι. Πατεράκη:

Ο Φώτης έμεινε άταφος στην ορεινή περιοχή ανάμεσα στα χωριά Ζούρβα και Θέρισο αφού το κράτος δεν έδινε άδεια στους συγγενείς του να μεταφέρουν τα οστά του. Μετά από είκοσι χρόνια τελικά δόθηκε άδεια και μεταφέρθηκαν τα οστά του στον Άγιο Γεώργιο Χαρχαλιανών. Μέχρι τότε οι βοσκοί της περιοχής έβαζαν πέτρες γύρω γύρω για να μην τα παρασύρουν τα νερά της βροχής. Το μέρος δε εκείνο κάποιοι το ονομάζουν ακόμα "του Φώτη Αναγνωστάκη".
Ένα βράδυ θυμάμαι ήρθε ο θείος μου ο Φώτης να μας δει και μου κρατούσε ένα ζευγάρι κόκκινα παπουτσάκια. Την άλλη μέρα η μάνα μου, χήρα γυναικά, πήγε στον ποταμό και τα πέταξε γιατί αν μάθαιναν λέει οι παρακρατικοί ΜΑΥδες ότι μου τα έφερε ο θείος ο Φώτης μπορεί και να μου έκοβαν τα ποδαράκια που φορούσαν αυτά τα παπουτσάκια...
 

Από έρευνα στο διαδίκτυο για τους ΜΑΥδες:

Μ.Α.Υ. (Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου)

"Μάηδες" λέγονταν στην καθομιλούμενη οι οπλίτες που επάνδρωναν τις μονάδες αυτές. Είχαν ως μοναδική αποστολή την προστασία των χωριών από επιθέσεις που έκαναν διάφορες ομάδες (γιάφκες) του "Δημοκρατικού Στρατού", που το επίσημο κράτος αποκαλούσε κομμουνιστοσυμμορίτες. Στην καθομιλούμενη ονομάζονταν αντάρτες (έννοια που τότε ήταν συνώνυμη με τον τρόμο). Λιγότερο συχνή ήταν η (υβριστική) ονομασία «κατσιαπλιάδες».

Μετά το τέλος του εμφυλίου, οι έως τότε Μ.Α.Υ. οργανώθηκαν σε Τάγματα Εθνικής Ασφαλείας (Τ.Ε.Α.), επικεφαλής των οποίων ήταν Aξιωματικοί του Στρατού. Σε κάθε χωριό υπήρχε ομάδα ΤΕΑ με «Αρχηγό» έναν έφεδρο Λοχία. Ήταν η απάντηση των μετεμφυλιακών κυβερνήσεων (Βενιζέλου, Πλαστήρα, Παπάγου, Καραμανλή, Παπανδρέου) στο σύνθημα «με τα όπλα παρά πόδα» του Ζαχαριάδη. Υπόχρεοι για υπηρεσία στα ΤΕΑ ήταν όλοι όσοι είχαν απολυτήριο στρατού (κάτω από κάποια ηλικία) εφόσον δεν είχαν κάποιο πραγματικό κώλυμα (σπουδές κ.λπ.). Τα ΤΕΑ διαλύθηκαν μετά τη μεταπολίτευση.